در میان علما معروف است که به صحیفه سجادیه خواهر قرآن یا انجیل اهل بیت میگویند. بعد از قرآن و نهج البلاغه مهمترین کتاب در اسلام محسوب میشود. این صحیفه دارای ۵۴ دعا از امام سجاد (َع) است. در این سایت و در این صفحه تمام ۵۴ دعا به صورت پادکست قرار داده شده و نکاتی که خودم از هر دعا درک میکنم را خدمتتان قرار میدهم.
در دعای یکم در بند نهم امام سجاد عبارتی دارد که گویا حمد و شکر از اوصاف ذاتی انسان است و اگر به جا نیاورد در مرتبه حیوانات نزول میکند. «لَخَرَجُوا مِنْ حُدُودِ الْإِنْسَانِيَّةِ» در فلسفه در تعریف انسان حدی میآورند مثل انسان حیوان ناطق است. یا انسان حیوان یک سر و دوگوش و راست قامت است. ولی گویا از مشخصات انسانیت سپاسگزاری انسان است که همواره بایدصورت گیرد.
شکرگزاری از لوازم آگاهی است یا برعکس؟ سپاسگزاری ناشی از آگاهی است. زیرا وقتی آگاه میشویم که خداوند است که نعمت داده و ما را بر سایرین برتری داده شروع میکنیم به حمد و ستایش خداوند. انسان از جنس نور است و نور هم آگاهی است وقتی نور شکرگزاری هم به نور انسان اضافه شود به قول امام در بند ۱۲ تاریکیهای عالم برزخ بر ما نورانی شود: «ستایشی که به سبب آن، تاریکیهای برزخ را بر ما روشن کند؛ و به وسیلۀ آن، راه رستاخیز را بر ما آسان فرماید». البته انسان آگاه به درک زیبایی نائل میگردد و ناخودآگاه ستایش و سپاس خداوند به وجود میآید. سهروردی عبارتی دارد که شبیه این عبارت «و به کمک آن، رتبههای ما را نزد گواهان روز قیامت بلند گرداند» است سهروردی میگوید: یلحق بالقواهر لیزداد عدد المقدسین من الانوار الی غیرالنهایه. انسانی که نورانی شده تا جایی نزد خداوند مرتبت مییابد که در عدد انوار قاهره در میآید.
از آنجا که امامان معصوم از انوار الهی و مقدسین در جوار حق هستند خداوند به واسطه آنها قبض و بسط میکند و با توسل به آنها بسط صورت میگیرد و خداوند ادبار و اقبال میکند. بنابراین ائمه آلات و وسایل بسط و قبض عالم است و یا وسایل ادبار و اقبال خداوندند. هر نعمتی و هر روزی از مجرای آنها سرازیر میگردد.
البته در برخی ترجمه به اهل بیت اشاره شده مثلا ترجمه عابدینی مطلق ولی در برخی ترجمه های دیگر آلات قبض و بسط به صورت ترجمه سطحی و مادی ترجمه شده و اشاره ای به این نکته عرفانی نشده است.
البته سپاسگزاریی ارزشمند است و اهمیت دارد که ما را از ارتکاب معصیت باز دارد. یا بهتر است بگوییم ما را از ارتکاب گناه باز میدارد. «ستایشی که رشتۀ اتّصال به طاعت و بخشش و عامل رضایت و خشنودیاش و وسیلۀ آمرزشش و راهی به سوی بهشتش و حفاظت کننده از کیفرش و امان از خشمش و مددکاری بر طاعتش و مانع و سدّی از نافرمانیاش و کمکی بر ادای حق و عهد و پیمانش، باشد». شکرگزاری واقعی در عمل صورت میگیرد زمانی که تمامی نواقص اخلاقی مثل خشم و شهوت و عجله و قضاوت کردن و حسادت و غیبت و دروغ گفتن و … را در خود پاک کردیم آنگاه همه روابط ما با خدا، هستی، مردم و خودمان پسندیده میشود و خود این نیکو شدن ارتباط اصل نعمت است زیرا هر رزقی در دل پاک کردن این روابط حاصل میگردد.