نفس الامر به زبان ساده

شاید تا حالا این کلمه به گوشتان خورده باشد. این کلمه معمولا و مشخصا در علم فلسفه خصوصا در فلسفه اسلامی به کار می رود. و هر فیلسوفی معنای متفاوتی از آن مراد کرده است ولی قول و تعریف و مراد مشهور را باهم بررسی می کنیم.
نفس الامر در اصل یعنی ظرف واقعیت (Fact). یعنی آن جایگاه و تسامحا آن مکانی که یک حادثه یا یک اتفاق در آن روی داده است.
مثلا فرض کنید یک صدا در بیرون از پنجره شنیده می شود و ما در یک جمله می گوییم که: این صدای تصادف ماشین بود. ولی هنگامی که پنجره را نگاه می کنیم متوجه می شویم که این صدای تصادف نبود بلکه صدای به زمین خوردن یک شئ بود که از طبقات بالا پرت شده است. حالا اصطلاحا می گوییم فی نفس الامر صدای آن شئ بود نه صدای تصادف. فی یعنی در و نفس یعنی ظرف و امر هم یعنی واقعیت. یعنی در ظرف واقعیت صدای تصادف نبود بلکه صدای ضربه بود. یا اصطلاحا در مقام ثبوت صدای ضربه آن شئ بود ولی در مقام اثبات یعنی آن چیزی که ما حدس زدیم و کاذب از آب درآمد.
حالا در فلسفه با گزاره ها یا جمله هایی روبه رو می گردیم که ظرفی برای مصداق و واقعیت آنها وجود ندارد. مثلا برای جمله انسان گوش دارد ظرف واقعیت وجود دارد زیرا وقتی نگاه میکنیم در عالم خارج از ذهن موجوداتی به نام انسان را مشاهده می کنیم که گوش دارند. یا برای جمله وجود علت، علت است برای وجود معلول ظرف واقعیت وجود دارد و آن ذهن انسان است. ولی برای جمله عدم علت، علت است برای عدم معلول ظرف واقعیتی وجود ندارد. زیرا اصلا عدم علت بهره ای از خارجیت و شیئیت ندارد. ولی فلاسفه می گویند این جمله هم مطابق با نفس الامر است یعنی صادق است نه کاذب؛ زیرا به تبع آن جمله قبلی این جمله اخیر نیز از واقعیت بهره مند می گردد.
در علم معرفت شناسی بحثی تحت عنوان ملاک صدق و کذب قضایا وجود دارد که این سوال را بررسی می کنند که این که یک جمله صادق است یا کاذب بر چه اساسی است؟ یعنی از کجا می گوییم فلان جمله صادق و بهمان جمله کاذب است؟ برخی فلاسفه قائل اند که واقعیت یعنی عالم حس و تجربه. هرچه به حس درآید واقعی‌ست و صادق است وگرنه نیست. برخی حوزه واقعیت را توسع می دهند و می گویند باید حوزه واقعیت شامل ذهن هم بشود.
برخی که مخالف مطابقت عین و ذهن هستند می گویند چه بسا آنچه که ما شهود حسی می کنیم مطابق با واقع نباشد پس اصلا صادق نباشد. که معمولآ کانتی ها این نظر را دارند.

در انگلیسی معمولا نفس الامر را (fact) یا (truth maker) یا (Fact-itself) می خوانند.